Het Oud-Egyptische hiërogliefenschrift behoort tot de oudste schriftsystemen ter
wereld. Het schrift, dat met behulp van honderden verschillende tekeningen door de
Egyptische schrijvers geschreven werd, ontstond in de tijd van de eenwording van
Egypte, rond 3000 voor Christus als gevolg van het zich ontwikkelende sociaal-economische
leven. Aanvankelijk diende het schrift vooral als hulpmiddel bij het besturen van
het land. De hiërogliefen werden echter na verloop van tijd ook op stèles (grafstenen)
en de muren van tempels en graven gebruikt. Uit het hiërogliefenschrift ontwikkelden
zich het hiëratisch (snel geschreven, schuine hiërogliefen), dat vaak op papyrus
werd aangebracht, en het zogenaamde demotische schrift (een extreem cursief-schrift).
Het hiërogliefenschrift verloor echter nooit zijn beeldende karakter en bleef naast
deze nieuwe schriftsoorten meer dan 3500 jaar lang in gebruik.
Nadat de oud-Egyptische taal door het Arabisch werd vervangen, ging de kennis van
het hiërogliefenschrift verloren. Al snel deden de wildste speculaties de ronde over
het ware karakter van de raadselachtige tekens. Hoewel er in de loop van de tijd
af en toe mensen naar Egypte reisden om de hiëroglifische teksten te bestuderen,
lukte het geruime tijd niemand om ze daadwerkelijk te lezen. Het hiërogliefenschrift
werd uiteindelijk in 1822 ontcijferd door Jean-Francois Champollion met behulp van
de zogenaamde Steen van Rosette. Deze basalten steen, die uit 196 voor Christus dateert
en driemaal dezelfde tekst in een andere schriftsoort bevat, werd in 1799 door een
groep Franse soldaten ontdekt tijdens de bouw van een fort in het noorden van Egypte.
Door de teksten met elkaar te vergelijken kon Champollion de betekenis van de hiërogliefen
achterhalen.
.
Sindsdien weten we dat de hiërogliefen de klanken weergeven van de oud-Egyptische
taal. In het oude Egypte waren veel mensen analfabeet en waren lezen en schrijven
vaardigheden die hoorden bij het beroep van schrijver, dat meestal van vader op zoon
overging. Oud-Egyptische schrijvers kregen een jarenlange opleiding om het schrift
onder de knie te krijgen. Een jonge schrijver leerde het vak door, onder het toeziend
oog van een strenge meester die regelmatig stokslagen uitdeelde, teksten over te
schrijven. Dit gebeurde meestal op goedkope materialen, zoals potscherven, stukjes
kalksteen of een houten bord met witkalk, dat na gebruik kon worden overgeschilderd.
In deze lezing staan de oud-Egyptische schrijvers en het schrift centraal. U maakt
kennis met de verschillende afbeeldingen waaruit het hiërogliefenschrift is opgebouwd
en verdiept zich in het systeem en de oriëntatie van het schrift. Bovendien komt
de ontcijfering van het hiërogliefenschrift door Champollion aan bod en is er aandacht
voor de opleiding en het werk van de Egyptische schrijvers.
